การสถาปนากรุงศรีอยุธยา

โดย : ครูเฉลิมศักดิ์ เปรื่องปรีชาศักดิ์ โรงเรียนบ้านศาลเจ้าพ่อ
อำเภอวังน้ำเขียว จังหวัดนครราชสีมา

          ก่อนการสถาปนากรุงศรีอยุธยาเป็นราชธานี ดินแดนบริเวณลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยา มีคนไทยตั้งบ้านเมืองมาก่อน เช่น เมืองละโว้ เมืองสุพรรณบุรี เมืองอโยธยา เมืองเพชรบุรี และเมืองอื่น ๆ อีกมาก สมเด็จพระรามาธิบดีที่ 1 (พระเจ้าอู่ทอง) ทรงสถาปนากรุงศรีอยุธยา เป็นราชธานีของไทย ในพ.ศ. 1893 “กรุงเทพทวารวดีศรีอยุธยา” ตั้งอยู่บริเวณ หนองโสน (บึงพระราม) บนเกาะเมืองอยุธยา ซึ่งมีแม่น้ำสำคัญไหลผ่าน 3 สาย คือ แม่น้ำเจ้าพระยา แม่น้ำลพบุรี และแม่น้ำป่าสัก โดยมีเมืองละโว้ เมืองสุพรรณบุรี เมืองอโยธยา ร่วมมือสร้างความเจริญรุ่งเรือง ทั้งด้านการเมือง การปกครอง สังคมเศรษฐกิจ วัฒนธรรม ประเพณี และความสัมพันธ์กับต่างประเทศ

พระมหากษัตริย์ปกครองกรุงศรีอยุธยา มี 5 ราชวงศ์ 33 พระองค์

1. ราชวงศ์อู่ทอง พระมหากษัตริย์ 3 พระองค์
2. ราชวงศ์สุพรรณภูมิ พระมหากษัตริย์ 13 พระองค์
3. ราชวงศ์สุโขทัย พระมหากษัตริย์ 7 พระองค์
4. ราชวงศ์ปราสาททอง พระมหากษัตริย์ 4 พระองค์
5. ราชวงศ์บ้านพลูหลวง พระมหากษัตริย์ 6 พระองค์

พระมหากษัตริย์ที่สำคัญมีความสำคัญต่อกรุงศรีอยุธยา

1. พระเจ้าอู่ทอง สถาปนากรุงศรีอยุธยา
2. ขุนหลวงพะงั่ว ขยายอำนาจไปสู่เขมรและสุโขทัยเป็นผลสำเร็จ
3. สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ รวมกรุงสุโขทัยกับกับอยุธยาเป็นผลสำเร็จ
4. สมเด็จพระรามาธิบดีที่ 2 ติดต่อกับโปรตุเกส ชาวยุโรป
5. สมเด็จพระเจ้าทรงธรรม ค้นพบรอบพระพุทธบาท
6. สมเด็จพระนเรศวรมหาราช กอบกู้เอกราชจากพม่า
7. สมเด็จพระนารายณ์มหาราช มีความสัมพันธ์กับฝรั่งเศสและยุคทองของวรรณคดี
8. สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ ยุคทองของวรรณคดี

กรุงศรีอยุธยา สถาปนา พ.ศ. 1893 ถึง 2310 รวมเวลา 417 ปี ปัจจุบันกรุงศรีอยุธยา คือ จังหวัดพระนครศรีอยุธยา และเป็นมรดกโลก

ปัจจัยที่เอื้ออำนวยต่อการสถาปนาอยุธยา
สมเด็จพระรามาธิบดีที่ 1 (พระเจ้าอู่ทอง) ทรงเลือกตั้งกรุงศรีอยุธยา มีปัจจัยดังต่อไปนี้

1. บริเวณนี้ความอุดมสมบูรณ์ตั้งอยู่บนที่ราบลุ่มแม่น้ำ 3 สาย ได้แก่ แม่น้ำเจ้าพระยา แม่น้ำ ป่าสัก และแม่น้ำลพบุรี เหมาะแก่การทำเกษตรกรรม การประมง การคมนาคม และการค้าขาย
2. เป็นศูนย์กลางคมนาคมทางน้ำ เดินทางไปยังหัวเมืองภาคเหนือ ใช้แม่น้ำปิง วัง ยม น่าน และแม่น้ำเจ้าพระยาเป็นเส้นทางออกสู่ทะเล เพื่อค้าขายและติดต่อกับต่างประเทศ
3. ความมั่นคงทางยุทธศาสตร์ คือ การป้องกันการบุกรุกของข้าศึก ซึ่งสภาพพื้นที่เป็นเกาะมีแม่น้ำและลำคลองล้อมรอบ ในฤดูน้ำหลากน้ำจะท่วมภายนอกข้าศึกไม่สามารถตั้งทัพต่อไปได้
4. การสถาปนากรุงศรีอยุธยาเป็นราชธานี ในขณะนั้นอาณาจักรสุโขทัยเสื่อมอำนาจ และอาณาจักรขอมพระเจ้าชัยวรมันที่ 7 สวรรคต
5. พระมหากษัตริย์มีพระปรีชาสามารถ และมีกองกำลังทหารที่ดี ประชาชนอาศัยในบริเวณพระนครจำนวนมาก เมื่อเกิดสงครามสามารถเรียกเกณฑ์ไพร่พลได้ทันที
6. กรุงศรีอยุธยามีทรัพยากรมาก ป่าไม้ สัตว์ป่า แร่ธาตุ และแหล่งน้ำที่อุดมสมบูรณ์
7. เมืองสุพรรณบุรี เมืองละโว้ ร่วมมือสนับสนุนรวมกันเป็นอาณาจักรที่มีอำนาจเข้มแข็งได้

ประวัติสมเด็จพระรามาธิบดีที่ 1 (พระเจ้าอู่ทอง)
สมเด็จพระรามาธิบดีที่ 1 (พระเจ้าอู่ทอง) เริ่มแรกปกครองครั้งแรกเมืองเพชรบุรี ต่อมาเสด็จมาปกครองเมืองอโยธยา และทรงอภิเษกสมรสกับเจ้าหญิงแห่งแคว้นสุพรรณภูมิ (สุพรรณบุรี) โดยมีจุดมุ่งหมายผูกไมตรีกับแคว้นใกล้เคียง มีความมั่นคงทางการเมือง ทางด้านยุทธศาสตร์ การค้าขาย และต่างประเทศ ต่อมาเมืองอโยธยาได้เกิดโรคระบาดผู้คนล้มตายจำนวนมาก สมเด็จพระรามาธิบดีที่ 1 ทรงอพยพผู้คนมาสร้างเมืองใหม่ที่บริเวณริมหนองโสน แล้วสถาปนากรุงศรีอยุธยาเป็นราชธานีใน พ.ศ.1893

ผลงานที่สำคัญ
1. สถาปนากรุงศรีอยุธยาเป็นราชธานี
2. ผูกมิตรไมตรีกับกรุงสุโขทัย
3. ขยายอำนาจไปยังกัมพูชา

พระมหากษัตริย์ปกครองกรุงศรีอยุธยา มี 5 ราชวงศ์ 33 พระองค์
1. ราชวงศ์อู่ทอง พระมหากษัตริย์ 3 พระองค์
2. ราชวงศ์สุพรรณภูมิ พระมหากษัตริย์ 13 พระองค์
3. ราชวงศ์สุโขทัย พระมหากษัตริย์ 7 พระองค์
4. ราชวงศ์ปราสาททอง พระมหากษัตริย์ 4 พระองค์
5. ราชวงศ์บ้านพลูหลวง พระมหากษัตริย์ 6 พระองค์

กษัตริย์องค์ที่สำคัญ พระเจ้าอู่ทอง, ขุนหลวงพะงั่ว, สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ, สมเด็จพระรามาธิบดีที่ 2 สมเด็จพระเจ้าทรงธรรม, สมเด็จพระนเรศวรมหาราช, สมเด็จพระนารายณ์มหาราช, สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ สถาปนา พ.ศ. 1893 ถึง 2310 รวมเวลา 417 ปี

การขยายอำนาจสมัยต้น
การสถาปนากรุงศรีอยุธยาประสบผลสำเร็จ อยุธยาต้องการสร้างความมั่นคงและความเป็นปึกแผ่นและความเข้มแข็งของอยุธยา จึงได้ขยายอำนาจ ดังนี้

ขยายอำนาจไปยังเขมร ในสมัยพระเจ้าอู่ทองได้ยกกองทัพไปตีเขมร 2 ครั้ง

• ครั้งที่ 1 ทรงให้พระราเมศวร พระราชโอรสไปตีแต่ไม่สำเร็จ
• ครั้งที่ 2 ทรงให้ขุนหลวงพะงั่วและตีได้สำเร็จได้มีการกวาดต้อนพราหมณ์และไพร่พลเข้ามา อยุธยาเริ่มรับวัฒนธรรมพราหมณ์เป็นครั้งแรก สมัยพระบรมราชาธิราชที่ 2 (เจ้าสามพระยา) เขมรตกเป็นประเทศราชของอยุธยา

การขยายอำนาจไปยังสุโขทัย
ขณะนั้นสุโขทัยพระมหาธรรมราชาที่ 1 (ลิไท) ปกครอง สมัยพระเจ้าอู่ทอง ทรงยกกองทัพไปตีเมืองสรรค์ แต่พญาลิไทขอเป็นมิตรไมตรี

• สมัยขุนหลวงพะงั่ว ยกกองทัพไปตีสุโขทัยและตกเป็นประเทศราช
• สมัยสมเด็จพระนครินทราธิราช มีความสัมพันธ์ที่ดีกับสุโขทัยทางเครือญาติ
• สมัยเจ้าสามพระยา รวมสุโขทัยกับอยุธยาได้สำเร็จ 

ที่มา:http://www.baanjomyut.com/library_2/extension-1/the_founding_of_ayudhya/index.html